جزئیات کامل :
عنوان کامل : نبرد سلطان سنجر با ترکان غز (مطالعه ای در روند تسلط قبایل غز بر خراسان و پیامدهای آن)
تعداد صفحات : 188
دسته : تاریخ
توضیحات :
نتایج و پیامدهای حمله غزان به خراسان
1- نتایج سیاسی
1-1- تشکیل دولت حکومت خوارزمشاهیان
رؤسای ترکمانان اوغوز خراسان بر خلاف پیشینیان سده پنجم هجری قمری/یازدهم میلادی خود، لیاقت ایجاد دولت جدیدی را نداشتند. پیروزی آنها جز ویرانی و هرج و مرج چیز دیگری نداشت. اما این پیروزی غزان، تأثیری معکوس و سودمند برای سلسله ای داشت که پشت سر آنها پدید آمد. در حقیقت موقعیت دور بودن خوارزم از مراکز قدرت و سنن قدیمی استقلال این ولایت به انوشتگین غرچه ای و نوادگانش کمک کرده بود که مدتی دراز و بی فترت، قدرت را در ولایت یاد شده به دست بگیرند. اما خوارزمشاهیان پس از مرگ سنجر بود که استقلال واقعی یافتند. قراختاییان در شمال شرق ایران مانع اهداف توسعه طلبانه خوارزمشاهیان بودند از این روآنها به سوی جنوب غربی، به خراسان و سپس به داخل ایران روی آوردند.
در خوارزم خاندانی از نسل انوشتگین، غلام ترک و منصوب ملکشاه، حکومت می کردند و با اینکه لقب کهن خوارزمشاه را زنده می داشتند، ولی همچنان از دست نشاندگان سلطان سنجر برشمرده می شدند. اما در زمان کاهش قدرت سنجر، سعی کردند تا خود را از زیر نفوذ او بیرون بکشند.ولی سنجر به زودی توانست آنها را تابع و مطیع خود کند. اما در میان حمله غزان و پیروزی های مصیب بار آنان، خوارزمشاهیان حکومت محکم و غیر قابل تجزیه ای را حفظ کردند و از وجود آنهایی که آرزوی بازگشت نظم و سامان را در سرداشتند، برای تحکیم قدرتشان بهره گرفتند و در حقیقت از اوضاع نابسامان و هرج و مرج بوجود آمده در خراسان استفاده کردند و توانستند حکومت خود را تشکیل دهند و خراسان را متصرف شدند و ترکمانان اغوز را مهار کردند و این فتح در آن زمان ایران که در حالتی از نابسامانی به سر می برد، قدرت و اعتبار زیادی برای آنها فراهم کرد و پاسخگوی ضرورت شد. خوارزم یک منطقه سوق الجیشی بود و از لحاظ خصوصیات جغرافیایی و اقتصادی از مناطق مهم به شمار می رفت و در واقع دروازه شمالی امپراطوری بزرگ سلجوقی محسوب می شد. در همچو منطقه ای لازم بود فردی شجاع و قدرتمند باشد که بتواند نگهبان منافع دولت سلجوقی باشد. اتسز در طی دوران حکومتش تابع سلجوقیان بود. اما در زمان کاهش قدرت سنجر، قصد داشت تا خود را از نفوذ سلطان سنجر بیرون بود به همین جهت شروع به مخالفت هایی کرد. او اراضی وسیع بین جند و منقشلاق و نیز نیروهای موجود در آن مناطق را نیز بعد از جنگ های سخت و خونریزیهای فراوان تحت نفوذ خود در آورد[1] و به تحکیم موقعیت خود پرداخت. این وضع موجب برخورد او با سلطان سنجر گردید. خوارزمشاه اتسز علی رغم ترتیب دادن موانع دفاعی بر سر راه سپاه سنجر و حتی باز کردن بندهای آب، باز هم نتوانست در مقابل سنجر مقاومت نماید و با دادن کشته های فراوان فرار کرد.
اتسز دوبار دیگر هم سر از اطاعت سنجر پیچید. او بعد از شکست سنجر از قره ختاییان، به خراسان حمله کرد و شهرهای سرخس، مرو و نیشابور را تصرف کرد. او حتی در نیشابور نام سنجر را از خطبه انداخت و نام خود را در خطبه آورد.اما سنجر به زودی توانست بر خراسان مسلط شود و برای انتقام جویی از اتسز برای دومین بار عازم خوارزم شد و توانست یکبار دیگر اتسز را تحت انقیاد و تابعیت خود درآورد. بعد از کشف توطئه قتل سنجر و دستگیری کسانی که مأمور قتل سنجر به دستور خوارزمشاه بودند، سنجر برای سومین بار به جنگ خوارزم رفت این جنگ به لحاظ وجود دو شاعر بزرگ در اردوی سنجر و اتسز در تاریخ ادبیات اهمیت فروانی دارد.[2] این بار نیز خوارزمشاه در مقابل قدرت سنجر، مجبور شد که قبول اطاعت کند.
با وجودی که خوارزمشاه سه بار علم طغیان برافراشت، ولی هر بار سنجر او را مورد عفو قرار داد. اتسز بعد از اسارت سنجر، به دنبال درخواست سلطان محمود از او جهت کمک به دفع غزان به خراسان آمد. او تلاش زیادی در کنار سلطان محمود برای فعال نمودن اتحادیه ای بر ضد غزها انجام داد. و نزدیک بود که این اتحادیه شروع به عمل کند ولی در همین موقع در خراسان مرد.
[1] - رشید الدین وطواط: منشأت؛ لنینگراد، صص:145- 143 نقل در: قفس اوغلو: خوارزمشاهیان؛ ص:58.
[2] - تقریباً تمام منابع ایرانی از مشاعره این دو شاعر در اثنای جنگ، بحث کرده اند
چکیده
نقد و بررسی منابع 10
بخش اول ترکان غزتا دوره سلجوقی 26-71
1- اوضاع جغرافیایی آسیای مرکزی و ساکنان آن 26
1-1- جغرافیای آسیای مرکزی 26
2-1-ساکنین آسیای مرکزی 28
2-اصل و منشا اولیه ترکان غز 31
1-2-منشا نام غز 31
2-2-نژاد غزان 32
3-2-مساکن غزان33
4-2-مهاجرت غزان 36
3-ویژگی های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی غزان 40
1-3-اوضاع سیاسی غزان 40
2-3-اعتقادات دینی غزان 41
3-3-آداب و رسوم غزان44
4-3-زندگی اقتصادی 40
4-گذشته تاریخی غزان 46
1-4- غزان در دوره گوک ترکها 46
2-4- غزان در دوره اویغورها 52
3-4- ترکان غز و جهان اسلام54
4-4- غزها در دوره سامانیان 56
5-4- غزها در دوره غزنویان 59
1-5-4-سلطان محمود غزنوی 61
2-5-4-سلطان مسعود غزنوی 67
بخش دوم وضعیت ترکان غز در دوره سلجوقیان 72-112
1- نقش غزان در تشکیل دولت سلجوقیان 72
2-روابط غزان با سلاطین بزرگ سلجوقی 87
1-2- اوضاع سیاسی حکومت سلاجقه بزرگ 87
2-2- سلاجقه بزرگ و غزان 94
بخش سوم وضعیت ترکان غز در دوره سلطان سنجر 113-153
1- اوضاع سیاسی حکومت سنجر113
2-روابط غزان با سنجر 119
3-درگیری غزان با سنجر 129
بخش چهارم اوضاع خراسان پس از اسارت سنجر152-175
1-غزها در خراسان 152
1-1-سلطان سلیمان سلجوقی 156
2-1-سلطان محمود 162
3-1-فرار سنجر از اسارت و مرگ او 167
4-1-خراسان پس از مرگ سنجر 171
بخش پنجم نتایج و پیامدهای حمله غزان 176
1-نتایج سیاسی 176
1-1-تشکیل حکومت خوارزمشاهیان 176
2-1-زوال حکومت سلجوقیان در خراسان 177
3-1-بروز هرج و مرج در خراسان 180
2-نتایج اجتماعی 182
1-2-قتل و غارت مردم 182
2-2-از بین رفتن امنیت 184
3-نتایج اقتصادی 187
4-نتایج فرهنگی 189
1-4-کشته شدن علما و بزرگان189
2-4-ویرانی مراکز و اماکن فرهنگی197
نتیجه گیری198
منابع و ماخذ 202
جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید
